Informacja Społeczeństwo informacyjne Luka informacyjna

Luka informacyjna i społeczny rozdział wiedzy

Wprowadzenie
Funkcjonowanie we współczesnym świecie nieuchronnie wiąże się z koniecznością przetwarzania informacji – zarówno na poziomie makrospołecznym (np. w procesach decyzyjnych w międzynarodowych korporacjach), jak i mikrospołecznym (np. w obszarze codziennego funkcjonowania ludzi). Ten stan rzeczy związany jest z rozwojem w kierunku społeczeństwa informacyjnego. Jednak niektóre negatywne zjawiska, takie jak przeciążenie informacyjne, w połączeniu z niską jakością informacji i nieefektywnymi formami jej przetwarzania mogą doprowadzić do patologicznych przekształceń, co niektórzy badacze określają mianem społeczeństwa (dez)informacji [1]. Jednym z jego przejawów jest społeczna luka informacyjna.

Definicja 1: Społeczeństwo Informacyjne

Społeczeństwo informacyjne – termin ten kolejno zaproponowali i spopularyzowali Japończycy Tadao Umesamo i Kenichi Koyama – to forma organizacji społeczeństwa, która do tej pory nie została jednoznacznie zdefiniowana, co wynika z wielości możliwych do przyjęcia kryteriów (np. dominacji technologii ICT, transformacji gospodarki w kierunku sektora usług przetwarzania danych, zmian w zakresie wymogów kompetencyjnych na rzecz umiejętności cyfrowych itp.), czego efektem jest występowanie w dyskursie naukowym wielu pokrewnych dla niego określeń, między innymi społeczeństwa sieciowego, postindustrialnego, pokapitalistycznego czy opartego na wiedzy [2].

Jednym z często podkreślanych aspektów społeczeństwa informacyjnego jest dominująca rola informacji w najważniejszych jego obszarach:

technologicznym – kryterium to odnosi się do procesu ewolucji technologii informacyjnych oraz ich popularyzacji poprzez rozpowszechnienie urządzeń cyfrowych i spadek ich cen (np. smartfonów);
gospodarczym – przemiany procesów ekonomicznych, których podstawą staje się przetwarzanie informacji (np. wdrażanie w sektorze bankowym chmury obliczeniowej);
społecznym – odnoszącym się do zmian w życiu człowieka, głównie w wyniku powszechnego dostępu do informacji (np. rozwój telepracy);
edukacyjnym – wynikającym z konieczności nabywania wiedzy w zakresie praktycznego wykorzystania technologii ICT i kreowaniem przeświadczenia o konieczności adaptacji do nowych okoliczności, co umożliwia nabycie umiejętności, wiedzy i władzy (np. nauka programowania) [3].

Definicja 2: Informacja

Informacja, podobnie jak społeczeństwo informacyjne, jest pojęciem powszechnie używanym, ale jednocześnie wieloznacznym i rozumianym na wiele odmiennych sposobów [4]. W ujęciu ograniczającym się do obszaru społecznych aktywności ludzi, przyjąć można, że informacja jest „specyficznym dobrem niematerialnym, które w miarę postępu gospodarczego oraz rozwoju środków i form komunikowania się społecznego nabiera coraz większego znaczenia, przeobrażając oblicze wielu tradycyjnie zorganizowanych gospodarek świata” [5].

Problem nadmiaru wiedzy
Nieustanna w realiach społeczeństwa informacyjnego podaż generowanej na wielu poziomach informacji może być przyczyną wystąpienia niekorzystnego zjawiska określanego przez ekspertów mianem smogu informacyjnego [6] lub też informacyjnego przeciążenia (information overload), które powstaje w momencie, gdy dana osoba bądź instytucja nie posiada wystarczających zasobów do przetworzenia odbieranych informacji [7]. Ten szczególnego rodzaju problem naraża ludzi na poczucie dyskomfortu, zagubienia, rezygnacji czy pogorszenie jakości oraz poziomu życia, ale w realiach gospodarki opartej na wiedzy może też prowadzić do niekorzystnej z perspektywy społecznego rozdziału wiedzy polaryzacji [8].
Co więcej, podaż informacji prowadzi do podwyższenia „funkcjonalnego minimum”, będącego pewnym minimalnym zasobem informacji niezbędnym do sprawnego funkcjonowania w państwie, społeczeństwie, czy gospodarce [9].

Definicja 3: Luka informacyjna

W zależności od przyjętej perspektywy luka informacyjna może być odmiennie rozumiana, przy czym zazwyczaj punktem wspólnym jest obserwowany „rozdźwięk” pomiędzy dostępnymi, a niezbędnymi w danym momencie informacjami. W specjalnościach takich jak zarządzanie strategiczne luka informacyjna stanowi różnicę pomiędzy dostępnymi a niezbędnymi do podjęcia decyzji informacjami, wpływając tym samym na podejmowanie efektywnych rozstrzygnięć, na przykład w zakresie strategii biznesowej przedsiębiorstwa [10].

W perspektywie badań nad komunikacją zjawisko to bywa przedstawianie jako efekt procesu interpretacji, który powstaje, gdy pojawia się luka pomiędzy wiedzą niezbędną dla operacji nadania sensu w procesie interpretacji komunikatu a wiedzą – bazą interpretacyjną – posiadaną przez obiorcę, co może być celowo wykorzystywane do wzbudzania ciekawości (np. w działaniach edukacyjnych), ale też wywierania wpływu (np. w komunikacji marketingowej) [11].

Tego typu oddziaływania są możliwe, ponieważ według niektórych ujęć psychologicznych luka informacyjna jest jednym z mechanizmów generujących ciekawość, którą jednostka odczuwa w momencie uświadomienia sobie braków we własnej wiedzy i możliwości ich uzupełnienia odpowiednią informacją [12].

Podsumowanie 1: Przyrost informacji – szansa, ale i zagrożenie

Rozwój społeczny w kierunku społeczeństwa informacyjnego wiąże się nie tylko z łatwiejszym dostępem do informacji, ale też jej nadmiarem. Powoduje to rosnące wymagania odnośnie minimum posiadanych informacji, bez których trudno zachować orientację w szybko zmieniających się realiach czy też podejmować decyzje zależne od coraz większej liczby wzajemnie powiązanych ze sobą czynników.

Zadanie 1: Luka informacyjna – czy dotyczy także mnie?

Treść zadania:

Wyszukaj na stronie Wikipedii dowolnie wybrane hasło i zastanów się, jak wiele informacji na ten temat posiadasz. Następnie przeczytaj wyszukany artykuł. Po lekturze w 3-5 zdaniach opisz, jak duża była luka pomiędzy twoim przekonaniem, a faktyczną ilością informacji na dany temat.

Bibliografia

1. Galewski, T.: Społeczna luka informacyjna jako bariera rozwoju społeczeństwa informacyjnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica 2014, nr 34, s. 60, dostęp:07.09.2020
2. Niesporek, A.: Społeczeństwo informacyjne w perspektywie socjologicznej. [W:] Grzywak, A. (Red.), Internet w społeczeństwie informacyjnym, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2018, s. 119-125, dostęp:07.09.2020
3. Lubański, M.: Społeczeństwo informacyjne a cywilizacja informatyczna. [W:] Szewczyk, A. (Red.), Dylematy cywilizacji informatycznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s. 15-21.
4. Stefanowicz, B.: Informacja – tajemniczy składnik rzeczywistości, Współczesne Problemy Zarządzania 2018, nr 2, dostęp:07.09.2020
5. Niedzielska, E.: Informatyka ekonomiczna, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1998, s. 20.
6. Stefanowicz, B.: Informacja – tajemniczy składnik rzeczywistości, Współczesne Problemy Zarządzania 2018, nr 2, s. 16, dostęp:07.09.2020.
7. Galewski, T.: Społeczna luka informacyjna jako bariera rozwoju społeczeństwa informacyjnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica 2014, nr 34, s. 61, dostęp:07.09.2020
8. Czaja, S., Belca, A.: Zjawisko „bezradności wobec źródła informacji” i wykluczenia informacyjnego jako zagrożenie społeczeństwa informacyjnego. [W:] Setlak, P., Szulich, P. (Red.), Społeczeństwo informacyjne. Uwarunkowania społeczne i kulturowe, PWSZ, Tarnobrzeg 2010, s. 301-307.
9. Oleński, J.: Ekonomika informacji. Metody, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, s. 277.
10. Jurga, A.: Wybrane aspekty niwelacji luki informacyjnej oraz jej wpływ na użyteczność informacji. Case study, Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy 2013, nr 35, s. 226-237, dostęp:07.09.2020.
11. Filipczak-Białkowska, A.: Luka informacyjna jako czynnik wyzwalający zaciekawienie odbiorcy (na podstawie analizy nagłówków artykułów zamieszczonych w wybranych portalach internetowych), Acta Universitatis Lodziensis 2018, nr 48, s. 245-262, dostęp:07.09.2020.
12. Loewenstein, G.: The Psychology of Curriosity: Review and Reinterpretation, Psychological Bulletin 1994, nr 116(1), pp. 75-98.

Temat:
Opis:
Typ:

Email:

Komunikacja społeczna